چگونگی برگزاری جلسات مصاحبه آزمون دکتری

مصاحبه آزمون دکتری ، در سال‌های اخیر موج شرکت در آزمون‌های تحصیلات تکمیلی شدت یافته است و بسیاری از داوطلبان پس از ناکامی در این آزمون‌ها، برای جلای وطن و رویای تحصیل در آن سوی آب‌ها اقدام می‌کنند. در این میان حوزه‌های تصمیم‌گیری در آموزش‌عالی تصمیمات جدی را برای گسترش دوره‌های تحصیلات تکمیلی و به ویژه دوره دکتری گرفته‌اند این گزارش به گوشه‌ای از مشکلات روند ورود به دوره دکتری در دانشگاهها می‌پردازد.

برگزاری کنکور نیمه متمرکز برای دوره دکتری در دانشگاه‌های دولتی، برگزاری آزمون تستی برای اولین بار در دوره دکتری دانشگاه آزاد، آزادسازی ظرفیت اساتید برای جذب دانشجوی دکتری از سوی وزارت علوم از جمله تصمیمات این حوزه بود. آزمون‌های دکتری در کشور از دو بخش کتبی و مصاحبه تشکیل شده‌اند که مصاحبه اهمیت خاصی در این آزمون دارد. اساتید در مصاحبه انگیزه داوطلب از ادامه تحصیل را بررسی می‌کنند و باید به گونه‌ای در برخورد نزدیک با وی از توانایی وی در ادامه یک دوره مهم تحصیلی اطمینان کسب کنند. در این میان هرچه داوطلب از اعتماد به نفس، کارنامه علمی مطلوب و نمرات بهتری برخوردار باشد می‌تواند به جلب این اطمینان کمک کند.

یک داوطلب که در رشته حسابداری شرکت کرده است می‌گوید: در جلسه مصاحبه در مورد پایان نامه‌ام از من سوال پرسیدند و با اینکه چند مقاله هم داشتم از رزومه علمی سوالی نکردند. به نظرم می‌آید با وجود اینکه اساتید خوب برخورد کردند اما مدارک علمی من برایشان اهمیت نداشت.

هفت‌خان رستم مصاحبه !

داوطلب دیگری که در رشته ادبیات فارسی در واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد مصاحبه خود را به انجام رسانده، پروسه طولانی مصاحبه را خسته‌کننده و استرس‌زا می‌داند و می‌گوید: ما زودتر از ساعت مورد نظر خودمان اینجا بودیم و هنوز تعداد زیادی از بچه‌ها نتوانستند مصاحبه را تمام کنند. برای ادبیات شرایط ویژه‌ای وجود دارد و باید چند اتاق را برای مصاحبه بگذرانی.

ادبیاتی‌ها اسم مصاحبه شان را هفت‌خان رستم گذاشته بودند. تقریباً صف طولانی در بیرون هر اتاق خود به محلی برای تبادل رتبه، تجربه امتحان و دیگر مسائل بدل شده بود.

داوطلب دیگری که در مصاحبه رشته ادبیات تجربه داشت، معتقد بود مصاحبه دکتری باید پژوهش محور باشد و از پایان‌نامه و مدارک علمی و مقاله سوال شود نه اینکه بپرسند کدام شعر چه وزنی دارد و یا در جلسه مصاحبه حافظ خوانی راه بیاندازند.

برخورد بد دانشگاه‌های دولتی‌ها با آزادی‌ها

او ادامه می‌دهد: نکته‌ای که در میان داوطلبان هم مشهور شده بحث آزاد و دولتی است. الان نیمی از فارغ‌التحصیلان دانشگاهها را دولتی و نیمی دیگر را آزاد تشکیل می‌دهد اما در دانشگاههای دولتی برای مصاحبه با دانشگاه آزادی‌ها بد برخورد می‌کنند و در واحدهای دانشگاه آزاد هم با دولتی‌ها خوب نیستند. این مسئله برای فارغ‌التحصیلان خوب نیست.

مکان مصاحبه و افزایش استرس داوطلبان

وضعیت فیزیکی مکان‌های مصاحبه هم نکته طنزآمیزی بود که برخی از داوطلبان به آن اشاره می‌کردند. یکی از داوطلبان دکتری در رشته مکانیک که در دو دانشگاه دولتی و یک دانشگاه آزاد مصاحبه داشته می‌گوید: در برخی از مصاحبه‌ها اساتید فقط میوه می‌خوردند و با خوشرویی از داوطلب می‌خواستند که مدارک‌اش را تحویل دهد اما یک جا رفتیم که کولر درست کار نمی‌کرد و اساتید از گرما و تعداد زیاد داوطلب‌ها عصبانی شده بودند. حتی آب هم نبود. در این میان مصاحبه کنندگان برخی به دلیل استرس بیش از اندازه کارشان به غش و ضعف رسیده بود و به نظر می‌رسید دانشگاه‌ها باید کمی برای این معضل هم چاره‌اندیشی می‌کردند.

آشنایی با استاد مصاحبه‌گر؛ خوب یا بد

عدم اطمینان از فرآیند مصاحبه هم موضوعی بود که برخی از داوطلبان به آن اشاره می‌کردند. یکی از داوطلبان رشته فقه و حقوق می‌گوید: مطمئن نیستم که این مصاحبه‌ها کاملاً علمی باشد. این احساس که فکر کنم به دلیل علمی رد شده‌ام بسیار برایم راحت‌تر است تا متوجه شوم کسی با نمره پایین‌تر و فقط به خاطر آشنایی با استاد در روز مصاحبه موفق شده به این دوره راه پیدا کند.

یکی دیگر از داوطلبان هم که در رشته مدیریت تحصیل کرده بر این نکته صحه می‌گذارد و می‌گوید: برخی اوقات برخورد برخی اساتید نشان می‌دهد که فقط می‌خواهند مصاحبه زودتر برگزار شده و تمام شود. در یکی از مصاحبه‌ها، اساتید در دانشگاه … تنها به این دلیل که انتخاب آخر من این دانشگاه بود مصاحبه را در مدت ۵ دقیقه به اتمام رساندند.

تخطی از برخی قوانینِ سنجشِ دانشجو

یکی از داوطلبان از نبود ناظر تحصیلات تکمیلی و سازمان سنجش در رشته فیزیک در یکی از دانشگاهها گلایه کرده و می‌گوید: در برخی از دانشگاهها اساتید چون می‌دانند دانشجوی خودشان قبول شده مصاحبه او را آسان  می‌گیرند. در جایی که من مصاحبه دادم ناظری نبود و ۵ دقیقه‌ای مصاحبه تمام شد.

توسعه رشته‌ها در دوره‌های تحصیلات تکمیلی یکی از قوانین الزام‌آور برنامه پنجم توسعه است و به نظر می‌رسد عزم نظام آموزش‌عالی نیز برای تحقق این امر جزم شده است اما به نظر می‌رسد آموزش‌عالی هنوز به فرایند مطلوب و درستی برای پذیرش این دوره دست نیافته است. اگر چه در مجموع رضایت خوبی از برگزاری کنکور نیمه متمرکز دکتری حاصل شده است اما بخش مصاحبه و رویکرد هر دانشگاه به این موضوع محل اختلاف نظر و چالش بسیار است.

این در حالی است که برای آموزش‌عالی که بیشتر توجه خود را معطوف تحصیلات تکمیلی کرده، توجه به کیفی بودن دوره دکتری، روش درستِ پذیرش، انجام پژوهش‌های مسئله محور و راهگشا برای مشکلات کشور، استفاده بهینه از توان تخصصی دانشجویان دکتری در حل معضلات حوزه‌های مختلف از دیگر الزامات توجه به توسعه این دوره‌ها است.

توجه:این گزارش تنها نمونه بسیار کوچکی از دغدغه‌های نحوه جذب دانشجوی دکتری در کشور بود که سنجش امیرکبیر تهیه نموده بود و امید می‌رود در آینده حل شود.

برگرفته از کتاب تکنیک های انتخاب رشته دکتری و مصاحبه دکتری به روش سنجش امیرکبیر